Türk Dizilerinde Yakın Dönem Ekonomi Tarihi: Değişimi Gördüğünüzde Gözlerinize İnanamayacaksınız!
Türk dizileri dünya yayın pazarında değerli yapımlar olurken, ihracatta da hatırı sayılır bir hacme sahip. İçinden geldikleri toplumların etkisinde kalan diziler, çekildikleri dönemin ekonomik ve sosyal gerçeklerini yansıtırlar. Son yıllarda hızlanan enflasyonla yakın geçmiş deneyimlerimizi hatırladıkça ya da bize çarptığında, Bu kadar kısa sürede neler yaşadığımızı sorgulayın. Diziler bu konuda bize gerçekten çok yardımcı oluyor. O halde yayınladıkları dönemlerde rekorlar kıran dizilerde karşımıza çıkan ekonomik gerçekleri birlikte inceleyelim.
Yoksulluğun en hoş ifadesi, sınıfsal farklılıkların simgesi, zengin-fakir aşkıyla Yeşilçam klasiğine bir selam niteliğindeki “Adını Feriha Koydum” ile başlamasak iyi olur. 2011-2012 yıllarında yayınlanan dizinin geçmişi çok eski değil.
Babası apartman işçisi, annesi günlük temizlikçi olan Feriha, Etiler gibi lüks bir mahallede bir apartman işçisine ayrılmış bodrum katında yaşamaktadır. Dizi, özel bir üniversitede burslu olarak okuyan Feriha’nın zengin olan Emir ve okul arkadaşıyla olan ilişkisini ve yaşadıklarını anlatıyor.
Feriha’nın yıllarında 240 TL’yi aşan KYK bursunun dolar/TL’nin yıl sonundaki tepe noktası 1.91’dir. Yılın ilk yarısında taban fiyat 629,95 TL, ikinci yarısında ise 658,95 TL.
Feriha o dönemde 125 dolar burs alırken bugün okusaydı 2 bin 427,5 TL alması gerekirken, bugün bunun yaklaşık yarısını lisans öğrencileri alıyor.
Feriha’nın annesi temizlik için 80 TL alırken şimdi 527.26 TL alması gerekiyor ama piyasanın bunun en az %50 üzerinde olduğunu biliyoruz.
Bu arada günümüzde apartman çalışanının kira ve fatura ödemediği, ancak kardeşi ve babası 8 bin 500 TL’den 17 bin TL’ye çıkan asgari ücreti, annesinin ise 10 bin TL kazandığı düşünülürse düşünülür. Ayda TL, haftada 5 gün 500 TL diyelim, Feriha yine yoksulluk sınırının altında kalacaktı. .
Gelelim bir zamanlar Nişantaşı’nda yaşayan insanların hayatlarını anlatan, şimdi çekilse Ortadoğu dillerinde tercih edilmesi gereken diziye gelelim! 2004-2009 yılları arasında yayınlanan dizide her gün olduğu gibi ekonomiden de bol bol bahsediliyor.
Nişantaşı’nda yaşayan Sütçüoğulları ailesinin hayatı kızı Aslı ve oğlu Volkan ekseninde anlatılırken, Aslı’nın çalıştığı ‘Avrupa Yakası’ adlı derginin çalışanları da ön planda.
Serinin ilk döneminde TL’den 6 sıfır atılmadığı için dolar/TL’nin zirvesi 1 milyon 558 bin 189 ile bugünkü 1,55’e denk geliyor.
2005’te yatay seyrederken 2006’da dolar/TL maksimum 1.70’i gördü. Aslında adı karışık bir ekonomist olan Volkan, doların 2 TL olmasından ve krizden bahsediyor.
Diziyle ilgili gözümüze çarpan detaylar ise rakamlarla bizleri rahatsız etmeye devam ediyor. Söz konusu 15 adet büyük altının tanesi 8.844,86 TL’den 132 bin 672,90 TL’ye mal oldu.
Burhan’ın başkaldırdığı 15 TL’lik kahve 10 dolar iken günümüzün uzun boy filtre kahvesi 49 TL ama 2.5 dolar. Kahve fiyatı yüzde 226 mı arttı yoksa TL değer mi kaybetti daha acı kararsız kaldık.
1 dolar 1 TL’ye denk geldi!
Bugün falcı Lerzan 500 dolar isterse tek seansta 9 bin 710 TL ile taban fiyatının üzerinde fayda sağlıyor.
Devlet televizyonu TRT’nin ünlü ‘Seksenler’ dizisindeki bir sahne de dikkatimizi çekiyor. 2012-2022 yılları arasında yayınlanan dizi, Türkiye’nin askeri müdahaleler sonrası yaşadığı yılları anlatıyor.
80’lerdeki enflasyon gerçeği dizide karşımıza çıkıyor. Ancak o dönemin yüksek enflasyonundan ziyade bugünlerde yaşadığımızı anlamamıza yardımcı oluyor.
‘Yüzde 55 enflasyonla nasıl yaşanır?’ Merak edilen soru dikkatimizi çekerken Mart 2023’te ‘düşüş trendinde’ olan TÜİK TÜFE yüzde 50,51 olarak açıklandı. Ekim 2021’de yüzde 19,89 olan enflasyon, tam bir yıl sonra 2022 Ekim’de yüzde 85,51 oldu.
Enflasyon gerçeğinin bizi vurduğu Türk televizyon tarihinin en önemli yapımlarından birine geri dönelim. “Yaprak Dökümü” 2006-2010 yılları arasında yayınlanan versiyonu ile karşınızda!
Ali Rıza Bey ve ailesinin İstanbul’da yaşadığı ‘Yaprak Dökme’ dizisini izlediğimde ağzımın tadı kötü oluyor. Kuyumcudan 80 TL’ye aldığı çeyrek altın bugün 2 bin 258 TL iken, 2006’da çeyrek altının 50 TL’ye sıçradığını, 2007’de 54 TL, 2008’de 72.5 TL ve 2009’da 89 TL ile zirve yaptığını görünce, 2009 yılında bu fiyat gerçekleşti.
2009 yılında 527,13 TL olan asgari ücretle 80 TL’den 6,5 adet çeyrek altın alınabiliyorken bugün 3,7 adet alınabiliyor.
2006-2009 yıllarında yayınlanan “Selena” her ne kadar çocukları hedef alsa da yetişkinler için de bir fenomen olmuştur.
Dizi, anne babalarını, fantastik bir kahraman olan Selena’yı ve evlerinde yaşayan amcalarını kaybeden üç kız kardeşin hikayesini konu alıyordu.
Selena’da 70 TL’lik çeyrek altın bizi üzdü.
Gülse Birsel’in “Avrupa Yakası”ndan sonra sevilen ve yeniden İstanbul’da yaşayan sınırlı bir grup insan hakkında çeşitli öyküler anlattığı “Yalan Dünya”, ekonomide çarpıcı veriler sunuyor.
Cihangir’de yaşayan klasik bir ailenin hayat hikayelerini ve Cihangir’de yaşayan oyuncularını anlatan ‘Yalan Dünya’ dizisinin ilk bölümlerinde Cihangir’de bir ev kirasının 2 bin TL olması bizi şaşırttı. 2012-2014’te bölge.
Beyoğlu ilçesindeki Cihangir mahallesinin bugün kira ortalaması 28 bin 296 TL olarak görünüyor.
Yalan Dünya’nın sevilen karakterlerinden Zerrin’in su ve doğalgaz faturaları yüreğimizi yaktı.
Bonus olarak geçmişe gidiyoruz: 1978’in ağır sistem eleştirisi olan nadide bir sinema “Kibar Feyzo”!
Yönetmenliğini Atıf Yılmaz’ın üstlendiği, başrollerinde çok değerli sanatçıların yer aldığı filmde, kibar Feyzo’nun sevgilisi Gülo ile evlenmek için verdiği başlık parası 20 bin lira.
Feyzo, 1978’de 3 bin 300 lira taban ücretle 6 ay çalışarak başlık parasını ödeyebildi.
1978’de dolar/TL kuru 25 iken Gülo’nun başlık parası 800 dolardı. 800 dolar bugün 15 bin 536 TL ama buna dolar enflasyonunu da eklemek gerekiyor.
Bugün ABD enflasyonu ile 800 dolar 3 bin 863,50 iken 75 bin 29 TL’ye tekabül ediyor ve minimum fiyatla 8,8 ay çalışması gerekiyor.
Sadece yurt içi enflasyona bakacak olursak, TCMB enflasyon hesaplayıcısı 1980’den başlıyor ve 20 bin lira bugün 13 milyar 892 milyar 499 bin 541 TL.
